چكيده مقدمه پرستاران به عنوان يادگيرندگان بزرگسال شناخته ميشود. اين مطالعه به منظور بررسي ميزان رعايت اصول يادگيري بزرگسالان در.

Transcript

1 و 1 و 3 مي«ميزان رعايت اصول يادگيري بزرگسالان در اجراي برنامههاي آموزش مداوم و برنامهها از ديدگاه پرستاران دانشگاه علوم پزشكي مشهد چكيده زهره حسينپور فاطمه حشمتي * نبوي مقدمه: آموزش مداوم يك جزء ضروري براي حرفهاي شدن پرستاري است و به عنوان يك تسهيلكننده جهت توسعه عملكرد پرستاران به عنوان يادگيرندگان بزرگسال شناخته ميشود. مطالعه به منظور بررسي ميزان رعايت اصول يادگيري بزرگسالان در آموزشه يا مداوم و ميزان برنامهها از ديدگاه پرستاران انجام گرديد. روشها: پژوهش يك مطالعه توصيفي- مقطعي است كه بر روي 150 نفر از كاركنان پرستاري شاغل در بيمارستان قاي م دانشگاه علوم پزشكي مشهد در سال 1390 انجام شد. نمونه 150 نفري به روش سهميهاي تعيين شد. ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامه پژوهشگر ساخته بود كه از بخشهايي به منظور بررسي «ميزان انطباق ضمن خدمت با اصول يادگيري بزرگسالان» زان ضمن خدمت» و «روشهاي ترجيحي آموزش در گروهها» تشكيل شده بود. روايي آن به روش شاخص روايي محتوا و پايايي آن با محاسبه ضريب آلفاي كرونباخ به تا ييد رسيد. دادهها با استفاده از آمار توصيفي و آزمون همبستگي پيرسون مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. : %68 نمونهها زن و %89 كارشناس پرستاري بودند. ميانگين نمره كلي ميزان انطباق ضمن خدمت با اصول آموزش بزرگسالان 35/2±4/6 از 65 نمره بود. در مورد ميزان نشان داد كه ميانگين امتياز 28/66±6/2 از 55 امتياز بود. به طور كلي %46/9 پرستاران ميزان رعايت اصول يادگيري بزرگسالان را در مداوم در حد ضعيف ارزيا يب كردند. نتيجهگيري: با توجه به يافتههاي مطالعه پيشنهاد ميشود جهت افزايش مداوم در مرحله برنامهريزي اجرا و ارزشيا يب از نظر انطباق با اصول يادگيري بزرگسالان مورد بازنگري قرار گيرند. واژههاي كليدي: آموزش مداوم اصول يادگيري بزرگسالان پرستاري آموزش مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي/ بهمن (11): 836 تا 841 مقدمه مداوم از كهنه شدن اطلاعات پرستاران جهت مراقبت از بيماران جلوگيري مي كند. اما هدف از آموزش علاوه بر كسب دانش و آگاهي كسب مهارت و تغيير رفتار نيز هست( 1 ). مداوم به عنوان * نويسنده مسو ول: دكتر فاطمه حشمتي نبوي (استاديار) گروه بهداشت روان و مديريت دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي مشهد مشهد. ايران. heshmatinf@mums.ac.ir زهره حسينپور دانشجوي كارشناسي ارشد پرستاري بهداشت جامعه دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي مشهد. مشهد. ايران. (hoseinpourz891@mums.ac.ir) تاريخ دريافت مقاله: 91/4/11 تاريخ اصلاحيه 91/6/3 تاريخ پذيرش: 91/9/16 / 836 مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي /بهمن (11) عنصري از نظام آموزش مستمر بزرگسالان مطرح ميباشد( 2 ). از آنجايي كه در برنامهها بزرگسالان آموزش ميبينند لذا لازم است در برنامهريزي فرد آموزشي برنامهها و بهسازي نيروي انساني بزرگسالان مورد توجه قرار گيرد( 3 و 4 ). بر اساس اصول آموزش بزرگسالان تفكر انتقادي اساس آموزش است و بايد در حين تدريس بين مدرس و فراگيران همكاري وجود داشته باشد. مدرس نقش تسهيلكننده دارد و يك الگوي عملكردي است( 5). بر اساس

2 و 3 و 1 زهره حسينپور و همكار اصول يادگيري بزرگسالان در برنامههاي آموزش مداوم اصول مدرس بايد به تجارب ارزشمند فراگيران احترام بگذارد و از آنها براي تسهيل يادگيري استفاده كند( 5 ). محيط يادگيري بايد فضايي راحت داشته باشد به شكلي كه علاوه بر وجود ارتباطات باز امكان تحريك جريان تفكر و فردهاي ذهني فراگيران فراهم باشد( 6). در ) نوع آموزش بايد از روشهاي ارزشيابي غير تهديدكننده استفاده شود و مناسب تر است كه ارزشيابي فراگيران با استفاده از تركيبي از روشها مانند مشاهده مهارتهاي رفتاري فراگير روش كاغذ و قلم انجام گيرد 3). براي ارزشيابي برنامه نيز بايد محتوا فرد و روش اراي ه يك برنامه آموزشي ارزيابي شود( 5 ). تحقيقات انجام شده در زمينه نحوه اراي ه مداوم انتقاداتي را به برنامهها وارد ميداند. كاربردي نبودن محتواي دورههاي آموزشي و تا كيد صرف آن بر مطالب تي وري خسته كننده كاربردي نبودن دانشها و مهارتهاي يادگرفته شده در چارچوب نيازهاي شغلي فراگيران و عدم توانايي دورهها در تغيير نگرش فراگيران نسبت به كار( 7 ) عدم توجه به نيازهاي آموزشي فراگيران در اغلب دورههاي آموزشي اراي ه شده( 8 ) انگيزه كسب مدرك براي ارتقاي شغلي و افزايش حقوق و در نتيجه عدم توجه كافي فراگيران به دانش حاصله و اطمينان نسبي فراگيران از كسب مدرك لازم پس از طي دورهها( 7 ) نمونههايي از هستند. در شرايط فعلي كه پرستاري در حال گذراندان مسير حرفهاي شدن است و با توجه حجم زياد متون كه بر اهميت و ضرورت آموزش مداوم در پرستاري تا كيد دارند( 9 ) واضح است كه مديريت خدمات بهداشتي و درماني گذراندن دورهها را به صورت اجباري براي ارتقاي پرستاران ضروري دانسته است. با شرايط اهميت دارد كه برنامهها از ديدگاه پرستاران مورد بررسي قرار گيرد. مطالعه با هدف بررسي ميزان انطباق اجراي مداوم در پرستاري با اصول يادگيري بزرگسالان و همچنين تعي ني ميزان برنامهها از ديدگاه پرستاران شاغل در دانشگاه علوم پزشكي مشهد انجام شد. روشها بيمارستان مطالعه توصيفي- بيمارستانهاي قاي م مقطعي در سال كه به طور تصادفي 1390 وابسته به دانشگاه علوم پزشكي در از بين مشهد انتخاب شده بود انجام گرديد. كليه پرستاران بيمارستان قاي م به عنوان جامعه پژوهش انتخاب شدند. حجم نمونه با استفاده از مطالعات مشابه و با در نظر گرفتن مقادير 2=s وd=0/35 برابر 150 نفر برآورد شد. نمونهگيري به روش سهميهاي انجام شد. ابزار گردآوري دادهها پرسشنامه پژوهشگرساخته متشكل از سه قسمت بود. قسمت اول شامل سو الاتي درارتباط با جمعآوري اطلاعات دموگرافيك دورههاي (سن جنس سابقه كار سابقه تدريس آموزش ضمن خدمت) در شركتكنندگان بود قسمت دوم و سوم دربرگيرنده سو الاتي به منظور بررسي ميزان رعايت اصول يادگيري بزرگسالان در مداوم (13 گويه) و بررسي مداوم از ديدگاه پرستاران (11 گويه) بود مقياس پرسشنامه پنج درجهاي بود كه براي قسمت رعايت اصول آموزش بزرگسالان از هيچ وقت تا هميشه و براي قسمت برنامهها از كاملا مخالفم تا كاملا موافقم درجهبندي شده بود. شيوه نمرهدهي از 1 تا 5 بود بنابر حداقل و حداكثر نمره براي سو الات مربوط به بررسي ميزان رعايت اصول آموزش بزرگسالان به ترتيب برابر و براي 11 و 65 سو الات مربوط به بررسي اثر بخشي آموزش مداوم از ديدگاه پرستاران 13 و 55 بود. همچنين در پايان پرسشنامه با 4 سو ال روشه يا ترجيحي آموزش از ديدگاه روشه يا پرستاران بررسي سخنراني ميشد. كارگاه عملي پاسخدهندگان از بين جلسات كوچك آموزش بستهها و دروس كامپيوتري از راه دور با انتخاب گزينههاي «اصلا مو ثر نيست» يار» سب تا مو ثر است» مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي / بهمن (11) 12/1391 / 837

3 اصول يادگيري بزرگسالان در برنامههاي آموزش مداوم زهره حسينپور و همكار نفر (%52). نيمي از مشاركتكنندگان در تحقيق (75 نفر) معتقد بودند كلاسها باعث افزايش اعتماد به نفس آنها به عنوان يك پرستار نشده است. 70 نفر (%47) از شركتكنندگان معتقد بودند كه دورهها سبب نشده است پرستاران در مورد حرفه خود اطلاعات به روزي داشته باشند. در مورد فراواني انتخاب روشهاي آموزش به ترتيب كارگاههاي عملي توسط 75 نفر (%50) جلسات كوچك بحث گروهي 48 نفر (%32) بستههاي آموزش از راه دور 39 نفر (%26) و سخنراني 34 نفر (%23) به عنوان اثربخشترين روشه يا آموزش از روشه يا ترجيحي خود را انتخاب ميكردند. پرسشنامه با استفاده از كتب و منابع معتبر طراحي شد و با روش تعي ني دكس متخصصين روايي دانشگاه تربيت محتوا و مدرسين به (CVI) دورههاي نفر از 12 تا ييد آموزش مداوم در مدرس تهران و دانشگاه علوم پزشكي مشهد رسيد مقدار دكس روايي محتوا برابر %85 بود). پايايي تا ييد جهت از روش ارزيا يب همساني به دروني وسيله محاسبه ضريب آلفاي كرونباخ استفاده شد. پايايي سو الات مربوط به ميزان بزرگسالان و %75=α انطباق با اصول آموزش سو الات در زمينه دورههاي آموزش مداوم %76/3=α به دست آمد. دادهها پس از گردآوري از طريق نرمافزار SPSS-14 و با استفاده از شاخصهاي ضريب ميزان همبستگي پيرسون آمار توصيفي (جهت بررسي ونيز مداوم و ميزان اصول يادگيري بزرگسالان در آموزشه يا و تحليل شدند. سطح معناداري %5 α بود. 150 از پرستار شركت كننده در مطالعه آزمون ارتباط بين رعايت مداوم) تجزيه نفر 102 ( 68 %)آنان زن و 48 نفر (%32) مرد بودند. آخرين مدرك تحصيلي 134 نفر كارشناسي (%89/1) 5 نفر كارشناسي ارشد (%3/4) و 11 نفر بهياري (%5/7) بود. ميانگين س ين افراد 33/3±6/8 سال و ميانگين سابقه كار ايشان 8/7±6/6 سال به دست آمد. در مورد ميزان نشان داد كه ميانگين امتياز 28/6±6/2 از 55 امتياز بود. مهم ترين مو لفهه يا ديدگاه انگيزه عدم پرستاران عبارت بودند پرستاران براي (%54) عدم ايجاد ادامه علاقمندي برنامههاي از: يادگيري آموزش مداوم از عدم توانايي در آينده: به پيشرفتهاي افزايش نفر 81 حرفه پرستاري در پرستاران: 78 نفر (%52) عدم ايجاد علاقه به مطالعه دقيق و عميق متون پرستاري در پرستاران: 78 ديدگاه پرستاران ترجيح داده شدند. ميانگين امتياز ميزان انطباق ضمن خدمت با اصول يادگيري بزرگسالان 35/2±4/6 از 65 امتياز بود. فراوانترين موارد عدم انطباق عبارت بود از: عدم توجه به نظرات پرستاران در برنامهريزي در مورد زمان ومكان برگزاري كلاسها از نظر 75 نفر( %50 ) نحوه تدريس در كلاسها و اراي ه نشدن مطالب به صورت كاربردي 67 نفر (%45) قابل استفاده نبودن مطالب بلافاصله در محيط بالين 67 نفر (%45) عدم توجه به تجارب قبلي پرستاران در برنامهريزي و اجراي كلاسها 63 نفر( %42 ) عدم توجه به نظرات پرستاران در نحوه تدريس كلاسها 63 نفر( %42 ) نبود امكان انتخاب آزادانه زمان و موضوع دورهها 61 نفر (%41). به طور كلي %46/9 پرستاران ميزان رعايت اصول يادگيري بزرگسالان را در مداوم در حد ضعيف ارزيا يب كردند. بر اساس آزمون ضريب همبستگي پيرسون بين امتياز ميزان رعايت اصول يادگيري بزرگسالان و ميزان آموزشها از ديدگاه پرستاران ارتباط آماري معناداري وجود داشت (0/001=p 0/38=r). بحث بر اساس مطالعه يكي از مهمترين مشكلات عدم در نظر گرفتن نظرات پرستاران در مورد زمان و نحوه / 838 مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي /بهمن (11)

4 زهره حسينپور و همكار اصول يادگيري بزرگسالان در برنامههاي آموزش مداوم برگزاري مداوم بود. مطالعات ديگر نيز نشان يكي كه ميدهد از مهمترين موانع برنامههاي آموزش مداوم كمبود كاركنان پرستاري و فقدان فرصت مناسب و داشتن تعهدات خانوادگي است( 9 ). مطالعه نشان داد كه پرستاران معتقدند برنامههاي آموزش مداوم به ندرت توانسته است در آنها علاقمندي به مطالعه بيشتر و انگيزه براي مطالعات عميقتر درمورد مساي ل حرفهاي را ايجاد از تعدادي در حالي كند. مزاياي كه مطالعات زيادي شركت در برنامههاي نشان دهنده آموزش مداوم در خصوص هستند. يافتههاي مطالعه نولان (Nolan) و همكاران نيز نشان داد كه از ديدگاه مديران و فراگيران دورههاي مراقبتهاي آموزش مداوم بهتر ايجاد پرستاري برنامهها قادر به اراي ه توانايي به روز كردن دانش امكان زير سو ال بردن و ايجاد تغيير در شيوههاي مراقبتي و ارتقاي وضعيت حرفهاي ميباشد( 10 ). در زمينه همخواني شيوههاي يافتههاي ندارد. جستجو كرد. اجرايي غير مشاركت فراگيران مدرس و فراگيران علت مطالعه با تعاملي آموزشها باشد. عدم همخواني ساير مطالعات را ميتوان مداوم در محيط بودن روشهاي تدريس در ما عدم در بحث و عدم وجود تعامل بين ميتواند از دلايل مطالعه نشان داد كه بنا به نظر عدم احتمالي پرستاران شركتكننده شركت در برنامهه يا مداوم در اغلب موارد نتوانسته است به اراي ه خدمات پرستاري بهتري به بيماران توسط پرستاران آموزش ديده بشود. كمبود و فقدان صلاحيت موجب ادامه بيماري ناتواني باليني يا در پرستاران ميتواند مرگ ح يت در بيماران گردد( 11 ). اما انسورث (Unsowrth) بيان ميكند كه لزوما با شركت در يك دوره جهت به روز كردن دانش و مهارت نميتوان اطمينان حاصل كرد كه ارتقاي در عملكرد هم به طور خود به خودي اتفاق افتاده است( 12 ). مطالعه حاضر نشان داد كه تعداد اندكي از پرستاران معتقد بودند كه اجراي به مداوم گونهاي است كه بين مدرس و فراگيران تعامل وجود داشته است امكان شركت در مباحث براي فراگيران فراهم بوده و از تجارب قبلي استفاده ميشود. موارد به صورت غير به عبارتي گذاشتن تجارب فراگيران خصوص تعاملي مطالعه جوپي آنها در آموزشها مداوم در اكثر بوده و امكان به اشتراك در آن فراهم نيست. (Gopee) در نشان داد كه كارگاههاي آموزشي تعاملي ميتوانند به ارتقاي عملكرد حرفهاي منجر شوند روش كه حالي در به سخنراني تنهايي با احتمال كمتري موجب ارتقاي عملكرد حرفهاي پرستاران ميگردد( 13 ). آموزشي مطلب بود و نشان داد كه ازديدگاه پرستاران مطالعه حاضر نيز اولين كارگاههاي سخنراني آخرين اولويت آنها را تشكيل ميداد. موافق روش اثربخش بود و عملي مداوم پس از فارغالتحصيلي بايد به گونهاي سازماندهي شود كه از تكامل پرستاران براي ايف يا يك پرستار در حيطههاي حاصل شود. نتيجهگيري آموزشها از ديدگاه تخصصي مطالعه نشان داد كه ميزان و مديريتي پرستاران مطلوب نيست. اصول آموزش بزرگسالان در برنامهريزي آموزشها ميتواند امكان دستيا يب ضمن ارتقاي كيفيت واجراي نقش اطمينان رعايت برنامهها به اهداف غايي مداوم را نيز فراهم سازد. استفاده از روشه يا بحث گروهي نظرات فراگيران آموزش ميگردد صلاحيت برنامهها كمك كند. كارگاههاي عملي و به كارگيري همچنين و خبره ميتواند آموزشي تعاملي مانند كه امكان استفاده از تجارب آنها در فرد استفاده از مدرسين به ارتقاي با مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي / بهمن (11) 12/1391 / 839

5 اصول يادگيري بزرگسالان در برنامههاي آموزش مداوم زهره حسينپور و همكار پرستاران شركتكننده در تمامي قدرداني پژوهشگران از پژوهش و همچنين از مديريت پرستاري بيمارستان قاي م (عج) خانم يزدانپناه به خاطر حمايت پژوهش تشكر و سپاسگزاري مينمد. از انجام منابع 1.Tomey AM. Guide to Nursing Management and Leadership. 8 th ed. St Louis: Mosby; Saeedi Rezvani M, Beynaghy T. [Barrasye mizane asarbakhshye amoozeshhaye zemne khedmate karkonane bonyade shahide enghelabe eslami]. Daneshvar Raftar. 2008;15(29): [Persian] 3. Swansburg RC. Management and leadership for nurse manager. Second edition. Boston: Jones & Bartlett Learning; Douglss LM. The effective nurse leader manager. Fifth edition. St Louis: Mosby; Gillis DA. Nursing Management: A Systems Approach. Third edition. Philadelphia: W.B. Saunders Company; Clark T, Holmes S. Fit for practice? An exploration of the development of newly qualified nurses using focus groups. Int J Nurs Stud. 2007; 44(7): Kazemi M, Hamrahi M. [Asibshenasye dorehaye amoozeshe zamne khedmat bar asase modele SIP (Motaleaeye moredi: ostane Fars)]. Management Researches. 2009; 2(4): [Persian] 8. Meamar Esfahani MA, Abtahi H. [Asarbakhshye amoozeshe zemne khedmat dar sazmanhaye dolatye ostane Lorestan]. [dissertation]. Allameh Tabatabaei University, Isfahan; [Persian] 9. Gallagher L. Continuing education in nursing: a concept analysis. Nurse Educ Today. 2007; 27(5): Nolan M, Owens RG, Nolan J. Continuing professional education: identifying the characteristics of an effective system. J Adv Nurs. 1995; 21(3): Beatty RM. Continuing professional education, organizational support, and professional competence: dilemmas of rural nurses. J Contin Educ Nurs. 2001; 32(5): Unsworth J. Practice development: a concept analysis. Journal of Nursing Management. 2000; 8(6): Gopee N. Impact of continuing professional education: analysis of a management course. Nursing Management. 2002; 8(9): / 840 مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي /بهمن (11)

6 Concordance of Continuing Education Programs with the Principles of Adult Learning and their Effectiveness: Perspectives of Nurses in Mashhad University of Medical Sciences Abstract Zohreh Hoseinpour 1, Fatemeh Heshmati Nabavi 2 Introduction: Continuing education is an essential component of the professionalization of nursing and could be viewed as a catalyst for the development of nursing practice. This study aimed to determine the concordance of the continuing education programs with the principles of adult learning and the effectiveness of these programs from the perspective of nurses. Methods: In this cross-sectional descriptive study, 150 nurses working in teaching hospitals affiliated to Mashhad University of Medical Sciences in 2011 were selected using quota sampling. Data were collected using a researcher-made questionnaire which proved to be valid and reliable. The questionnaire had 3 sections, focusing on Concordance rate of in-service training programs with the adult learning principles, Effectiveness rate of these programs, and the preferred educational methods. Data were analyzed using descriptive statistics, and Pearson correlation coefficient. Results: 68% of participants were women and 89% had a BS degree in nursing. The mean score of compliance of continuing education program with principals of adult learning was 35.2±4.6 out of 65.The mean score for the effectiveness was 28.6±6.2 out of 55. As for adult learning principles, 46.9% of the participants rated the program weak. Conclusion: It is suggested that the continuing education program be revised in term of planning and implementing, based on the principles of adult learning in order to increase the effectiveness of this program. Keywords: Continuing Education Program, Adult Learning Principles, Nursing, Educational Effectiveness Addresses: 1 MSc Student, School of Nursing and Midwifery, Mashhad, Iran. Hoseinpourz891@mums.ac.ir 2 ( )Assistant Professor, School of Nursing and Midwifery, Mashhad University of Medical sciences, Mashhad, Iran. heshmatinf@mums.ac.ir 841 / Iranian Journal of Medical Education 2012: 12(11)